[VIDEO] TEDx: ‘Hoe stress ons brein enorm beïnvloedt’

Hoe stress jouw brein beïnvloedt? Spreker Madhumita Murgia  legt uit. Ervaart u onrustige nachten, bent u prikkelbaar of stemmingsgevoelig, vergeet u kleine dingen en voelt u zich overweldigd of geïsoleerd? U bent niet de enige. Waarschijnlijk ervaart u stress. Hoewel stress in bepaalde situaties nuttig kan zijn – bijvoorbeeld bij het leveren van een topprestatie of het spreken in het openbaar – wordt aanhoudende, chronische stress schadelijk voor het brein.

Langdurige stress, zoals werkdruk of spanningen in de privésfeer, heeft diepgaande gevolgen voor de hersenen. Het beïnvloedt niet alleen de structuur en het functioneren van het brein, maar ook processen op genetisch niveau.

Stress activeert de zogeheten HPA-as (hypothalamus-hypofyse-bijnier-as), een systeem van hormonale interacties dat verantwoordelijk is voor de stressreactie. Wanneer een stressvolle situatie wordt waargenomen, produceert dit systeem het hormoon cortisol. Cortisol helpt het lichaam om snel te reageren, maar bij langdurige blootstelling heeft het een schadelijk effect.

Chronische stress verhoogt de activiteit in de amygdala, het angstcentrum van de hersenen. Tegelijkertijd verslechtert de werking van de hippocampus – het hersengebied dat betrokken is bij geheugen, leervermogen en stressregulatie. Een verzwakte hippocampus vermindert het vermogen om stress te beheersen, wat leidt tot een vicieuze cirkel.

Bovendien kan een teveel aan cortisol letterlijk leiden tot hersenkrimp. Het vermindert het aantal synaptische verbindingen tussen neuronen en tast de prefrontale cortex aan – het gebied dat verantwoordelijk is voor concentratie, besluitvorming, beoordelingsvermogen en sociale interactie. Ook vermindert het de aanmaak van nieuwe hersencellen in de hippocampus, wat leer- en geheugenproblemen kan veroorzaken en op termijn kan bijdragen aan psychische aandoeningen zoals depressie of zelfs Alzheimer.

Stress beïnvloedt ook de expressie van genen via zogenaamde epigenetische mechanismen. Onderzoek met ratten laat zien dat moederlijke zorg invloed heeft op de manier waarop nakomelingen omgaan met stress. Pups van zorgzame moeders ontwikkelden meer cortisolreceptoren, wat leidde tot een beter stressmanagement. Deze epigenetische effecten bleken overdraagbaar aan volgende generaties – met andere woorden: gedrag heeft langdurige, erfelijke impact.

Er is echter ook goed nieuws. De negatieve effecten van stress op het brein zijn omkeerbaar. Lichaamsbeweging en meditatie zijn krachtige instrumenten om de schade te herstellen. Beide helpen de hippocampus te versterken en stress te reduceren, met positieve effecten op geheugen en welzijn.

Laat u dus niet uit het veld slaan door dagelijkse druk. Door stress bewust te reguleren, behoudt u grip op uw mentale veerkracht.