NM TEDx talk selectie: ‘Het brein verandert levenslang’

Hoe leren we eigenlijk? Waarom pikken sommige mensen nieuwe vaardigheden moeiteloos op, terwijl anderen er veel meer moeite voor moeten doen? Volgens Dr. Lara Boyd, brain researcher aan de University of British Columbia, ligt het antwoord verscholen in een van de meest fascinerende eigenschappen van ons brein: neuroplasticiteit. Neuroplasticiteit is het vermogen van het brein om te veranderen—structureel, chemisch en functioneel—en die veranderingen vinden plaats elke keer dat je iets nieuws leert. Het is een van de meest baanbrekende ontdekkingen in de moderne neurowetenschap, en het stelt onze oude aannames flink op de proef.

Het brein verandert levenslang

Lange tijd dachten wetenschappers dat het brein na de kindertijd vrijwel onveranderlijk was. Maar dankzij nieuwe technologieën, zoals MRI, weten we inmiddels beter. Zelfs in rust is het brein opvallend actief. En belangrijker: het verandert continu.

Elke nieuwe vaardigheid, elke herinnering en elke gewoonte laat letterlijk sporen achter in je hersenen. Die veranderingen kunnen drie vormen aannemen:

1. Chemische veranderingen

Neuronale verbindingen worden tijdelijk versterkt door een toename van chemische signalen. Dit ondersteunt kortetermijnleren, zoals wanneer je tijdens het oefenen snel vooruitgang boekt.

2. Structurele veranderingen

Het brein past zijn fysieke bedrading aan. Dit kost tijd en is essentieel voor langetermijnleren. Veelgebruikte verbindingen worden sterker en efficiënter.

Soms zijn die veranderingen zichtbaar:

• Braillelezers hebben grotere hersengebieden voor handgevoel.

• Taxichauffeurs in Londen hebben een vergrote hippocampus door hun stratenkennis.

• Je dominante hand heeft een groter motorisch hersengebied.

3. Functionele veranderingen

Breingebieden die vaker worden gebruikt, worden makkelijker geactiveerd. Netwerken verschuiven en worden efficiënter.

Waarom leren niet altijd eenvoudig is

Als het brein zo flexibel is, waarom worstelen we dan toch met leren? Waarom vergeten we dingen als we ouder worden? En waarom herstellen mensen na een beroerte vaak maar gedeeltelijk?

Boyd onderzoekt deze vragen in de context van stroke-revalidatie. Hoewel steeds meer mensen een beroerte overleven, blijkt volledig herstel vaak moeilijk. Dat komt vooral door de enorme variatie in neuroplasticiteit tussen mensen.

Les 1: Gedrag is de sterkste motor voor verandering

Er bestaat geen pil die neuroplasticiteit activeert. Jouw gedrag is de belangrijkste factor.

Vaardigheden vereisen herhaling — vaak veel meer dan we denken. En moeite tijdens het oefenen blijkt juist gunstig: het leidt tot meer blijvende verandering in het brein.

Maar neuroplasticiteit werkt ook negatief:

• Niet-gebruikte vaardigheden verdwijnen.

• Verslaving en chronische pijn veranderen het brein in ongunstige richtingen.

• Slechte gewoonten worden net zo makkelijk ingesleten als goede.

Je brein verandert dus altijd. De vraag is: in welke richting stuur jij het?

Les 2: Er is geen universeel recept voor leren

De populaire 10.000-uur-regel is te simplistisch. Ieder brein is uniek, en dus leert ook ieder brein anders. Wat de een moeiteloos oppikt, kost de ander veel meer tijd.

Daarom pleit Boyd voor gepersonaliseerd leren én gepersonaliseerde geneeskunde. In haar onderzoek blijken individuele kenmerken van hersenstructuur en -functie (biomarkers) waardevol bij het bepalen van de juiste therapie.

Dit principe geldt echter voor iedereen:

• Sommige kinderen gedijen bij traditioneel onderwijs, anderen niet.

• De een leert talen snel, de ander sport of muziek.

• Leren is altijd maatwerk — ook voor jezelf.

Elke ervaring verandert je brein

Op het moment dat je dit leest, verandert jouw brein al. Neuroplasticiteit maakt ons tot levenslange leerlingen, gevormd door alles wat we doen, ervaren en zelfs nalaten.

Dr. Boyd’s boodschap is helder:

Bouw bewust aan het brein dat je wilt.

• Herhaal gezond gedrag.

• Breek schadelijke gewoonten.

• Blijf oefenen, vooral wanneer het moeilijk is.

• Kies leerstrategieën die aansluiten bij jouw unieke brein.

Elke dag krijg je de kans om je brein opnieuw te vormen.

We staan aan een nieuw tijdperk in de neurowetenschap. Geen twee breinen zijn hetzelfde, en dat vraagt om nieuwe manieren van leren, opleiden en herstellen. Of je nu ouder, leraar, manager, student of nieuwsgierige geest bent:

Wees bewust van wat je doet. Je bent je brein aan het bouwen.