Het aantal faillissementen in de winkelmarkt ligt steeds dichter bij het gemiddelde van de totale economie. De terugloop van lokale winkeliers vormt echter een groeiend risico voor winkelgebieden. Volgens Stec Groep zal de winkelleegstand afnemen door de opkomst van nieuwe winkelketens en de transformatie van winkelruimtes. Dit blijkt uit het whitepaper ‘Marktverwachtingen retail 2025-2027: Winkelmarkt wendbaar ondanks faillissementen’. De onderzoeker meldt: 

 Er is volop dynamiek in de winkelmarkt. Waar bekende ketens verdwijnen, groeien andere. Het aantal faillissementen normaliseert steeds meer en huurprijzen dalen verder. Leegstand blijft een uitdaging, maar biedt ook kansen voor transformatie en nieuwe functies. Gemeenten spelen samen met marktpartijen een belangrijke rol in de aanpak hierbij. Door slim gebruik te maken van de Omgevingswet en in te zetten op een brede functiemix, kunnen winkelgebieden zich ontwikkelen tot levendige ontmoetingsplekken.

Het aantal winkelfaillissementen ontwikkelt zich naar een gezond niveau, waarbij faillissementen en groeiende ketens in evenwicht zijn. Ondanks recente faillissementen van ketens zoals Blokker en Bristol blijft het aantal faillissementen structureel lager dan in de jaren 2010, toen veel grote landelijke ketens failliet gingen.

Onderliggende oorzaken

Het aantal faillissementen in de winkelmarkt beweegt steeds meer richting het gemiddelde van andere bedrijfssectoren. Dit komt onder andere door:

• Stabilisatie van online bestedingen in verschillende branches.
• Afnemende winkelhuren in de afgelopen tien jaar, wat kansen biedt voor nieuwe winkels.
• Relatief stabiele macro-economische factoren, zoals lage werkloosheid, bevolkingsgroei en stabiele bestedingsniveaus.

Veranderende uitdagingen voor winkelketens

Winkelketens kampen niet langer alleen met de opkomst van online winkelen, maar ook met andere uitdagingen, zoals:

• Snel stijgende kosten.
• Noodzaak tot digitalisering.
• Personeelstekorten.
• Opkomst van discountketens.
  Veel ketens sluiten slecht presterende locaties te traag, terwijl opgebouwde schulden door coronasteun de investeringsmogelijkheden beperken. Hierdoor blijven investeringen in innovatie, klantbeleving en online-integratie achter, wat de concurrentiekracht verlaagt.

Faillissement als strategisch middel

Steeds vaker worden faillissementen gebruikt om schulden kwijt te schelden, personeel te ontslaan en door te starten met minder locaties.

Na enkele jaren van afnemende leegstand door transformaties, zien we de laatste twee jaar weer een lichte toename. De stijgende leegstand is enerzijds te verklaren door enkele faillissementen (zoals Blokker, Bristol, Sprinter). We verwachten dat een groot deel van deze panden snel weer wordt ingevuld. Anderzijds zien we enige terugloop van transformaties van winkels naar andere functies zoals wonen, horeca, diensten en kantoren. Grotere transformatieprojecten van winkels naar wonen staan meer onder druk. Door betaalbaarheidseisen (sociaal en middenhuur) en verduurzamingsmaatregelen stijgen de kosten en nemen de opbrengsten af. De horecamarkt groeit op korte termijn ook nauwelijks door snel stijgende kosten en lage marges. Transformatie vindt recent vooral plaats naar dienstverleners. Kappers,

Terugloop lokale winkeliers

Het aantal lokale winkeliers neemt af, wat de winkeldiversiteit en aantrekkingskracht van winkelgebieden onder druk zet. In de afgelopen vier jaar is het aantal startende lokale winkeliers met 40% gedaald. Dit komt door:

• Langjarige krimp van de winkelmarkt.
• Hoge opstart- en inkoopkosten.
• Beperkte financieringsmogelijkheden.
• Personeelstekorten.
  Daarnaast neemt het aantal stoppers toe door vergrijzing en gebrek aan opvolging.

Invulling van leegstaande winkelpanden

Stec Groep verwacht dat leegstaande panden snel worden ingevuld door discountketens zoals KIK, Wibra en Action, of door online spelers zoals Coolblue. Daarnaast stimuleert de druk op de woning- en bedrijfsruimtemarkt de transformatie van leegstaande winkels naar andere functies. Vooral kleinere panden in aanloopstraten zijn kansrijk voor transformatie.

Leegstandsproblematiek in middelgrote centra

Ondanks de verwachte daling van de leegstand, blijven veel winkelgebieden kampen met structurele leegstand. Vooral middelgrote centra hebben een grote transformatieopgave, waarbij leegstand soms boven de 20% uitkomt. Ook in stadsdeelcentra en binnensteden is transformatie noodzakelijk om de aantrekkelijkheid en toekomstbestendigheid te waarborgen.

Transformatie naar andere functies en vijf tips: ‘Transformatie naar levendige ontmoetingsplekken’

De Stec Groep adviseert lokale overheden om zorgvuldig te overwegen in hoeverre transformatie naar woningen wenselijk is. Hoewel dit bijdraagt aan het woningaanbod, helpt het minder bij het versterken van een levendig centrum. Alternatieve oplossingen zijn het verplaatsen van consumentgerichte functies van bedrijventerreinen naar stadscentra, zodat bedrijventerreinen ruimte krijgen voor de energietransitie en circulaire economie.

Overheden kunnen door gericht beleid te voeren en samen te werken met marktpartijen enorm het verschil maken tussen goed functionerende centra en niet goed functionerende centra. Door slim gebruik te maken van de Omgevingswet en in te zetten op een brede functiemix, kunnen winkelgebieden zich ontwikkelen tot levendige ontmoetingsplekken. Vijf kansen weer voor transformatie van centra:

1. Meer sturing op kwalitatief gewenst aanbod en goede mix vanuit ‘juiste functie op juiste plek’.
2. Winkelleegstand is steeds vaker kwalitatief, werk samen met vastgoedpartijen aan herontwikkeling om trekkers in te kunnen passen.
3. Gebrek aan ruimte voor economie en noodzaak tot beter benutten bedrijventerreinen biedt veel kansen om functiemix in winkelgebieden te verbreden.
4. Verdichtingsopgave maakt versterkingsoperatie winkelgebieden en wijken mogelijk.
5. Inzet op aanwas van startend ondernemerschap is nodig.

Door de afnemende vraag naar winkelruimte zijn de winkelhuren in de afgelopen tien jaar met gemiddeld 25% gedaald. Een uitzondering waren de jaren 2021-2022, waarin huurprijzen tijdelijk stegen door inflatie en stijgende energiekosten. Gecorrigeerd voor inflatie zijn de huren in de afgelopen twee jaar met 5 tot 10% verder gedaald. Alleen op A-locaties in de zes grootste binnensteden stijgen de huurprijzen nog.